Kapsamlı bir borç yapılandırması ile gelir ve kurumlar vergisi, yatırım indirimi, GV ve KV Stopajı ile KDV yönünden matrah ve vergi artırımına ilişkin ilişkin düzenlemelere yer veren 7440 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 12.03.2023 günlü Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Bundan yaklaşık iki yıl önce benzer hükümleri kapsayan 7326 sayılı Kanun çıkarılmıştı. Mali literatürde “vergi cenneti” denen ve ülkedeki vergi oranları ile vergi konusu olayların düşüklüğünü ortaya koyan ifadeye bizim ülkemizde “matrah artırımı cenneti” kavramını eklesek pek de anlamsız bir iş yapmış olmayız herhalde. Matrah artırımı bizler için vergilemenin ana yöntemlerinden birisi haline geldi.
Vergi afları ekonomik ve siyasi sebeplerle birçok ülkede kaçınılmaz olarak uygulanıyor ama vergi afları ve incelenme bağışıklığı sağlayan vergi/matrah artırımı gibi uygulamalar; sıklıkla uygulandığı takdirde mükelleflerin defter tutması, gerçeğe uygun beyanname vermesi gibi ödevlerle; kayıt dışılığı ve mükelleflerin vergiye uyumunu olumsuz anlamda etkiliyor. Bu türde düzenlemelere sürekli başvurulması, mükelleflerin vergi kanunlarına ve vergi idaresine olan bakış açılarını da değiştiriyor ve bunların etkinliğine zarar veriyor. Ayrıca mali müşavirler gibi profesyonellerin de mükellefler nezdinde saygınlığını azaltıyor. Kayıt dışılığın yarattığı ortam ve mükellef baskısı ile bu ve benzeri istisnai olması gereken düzenlemeler sürekli hale geldi. Sağlıklı işleyen bir kamu maliyesi ve ekonomik faaliyette bu düzenlenmelerin yerinin olmadığını ifade etmek istiyorum.
***
Geçtiğimiz günlerde Vergi Denetim Kurulu tarafından 2022 yılına ilişkin faaliyet raporu yayımlandı. Bu rapora göre 2018 yılında yapılan inceleme sayısı 135.103, 2019 yılında yapılan inceleme sayısı 128.420, 2020 yılında yapılan inceleme sayısı 145.202, 2021 yılında yapılan inceleme sayısı 211.227 ve 2022 yılında da yapılan inceleme sayısı 237.822 olmuş. 2022 yılında toplam 77.610 adet vergi mükellefi incelenmiş, incelenen mükellefler için tarhı istenilen toplam vergi tutarı 23.135.505.200 TL, kesilmesi önerilen toplam ceza tutarı ise 53.532.656.634 TL olmuş.
2022 yılında incelenen mükellef sayısı son beş yılın en yüksek sayısına ulaşmış. Türkiye genelindeki mükelleflerin inceleme oranlarına bakıldığında, faal mükellef sayısı artmasına rağmen 2022 yılında vergi inceleme oranı artış göstermiş ve son beş yılın en yüksek inceleme oranına ulaşılmış. Geçtiğimiz yıllardaki vergi inceleme oranları en fazla %1,68 iken 2022 yılında vergi mükelleflerinin denetime alınıp incelenme oranı % 2,26 olmuş.
Burada dikkat çeken husus, kurumun denetim elemanı personelinin azalmasına rağmen denetim sayısının artması oluyor. Kurum, son beş yıl içinde yetiştirdiği personelinin nitelikli bir kısmını özel sektöre ya da başka kurumlara kaptırmış durumda. Bunun esas nedeni de personelin yaşadığı mali problemler ile özlük haklarında beklenen iyileştirmenin yapılmaması. Kurulun idarecileri bu durumu faaliyet raporunda ortaya koysa da işi basiretlice takip etmedikleri için kuruldan istifaların devam etmesi kaçınılmaz.
Bu arada, faaliyet raporunda ortaya konan matrah farkı ile cezalı tarhiyatların ne kadarının yargıdan döndüğü veya tahsil edilebildiği noktasında da Vergi Denetim Kurulu ve Bakanlık tarafından istatistiksel bir çalışmanın yapılması ve bu sonuçlar doğrultusunda inceleme teknikleri ve hizmet içi eğitimlerin planlanmasında, tahsilata ilişkin avantajların düzenlenmesinde büyük fayda olduğu kanaatindeyim.
Sağlıkla kalın.
Ersin DEMİRCAN
