Sosyal güvenlik sistemimizde bazı dönemler emeklilik yaşının değiştirilmesine ilişkin çeşitli düzenlemeler yapıldı, sosyal güvenlik sisteminin ilk kurulduğu yıllarda 55-60 yaş uygulaması varken 1992 yılında yapılan değişiklikle yaş haddi kaldırılmış, kadınlarda 20 yıl 5000 gün, erkeklerde 25 yıl yine 5000 gün düzenlemesi getirilmiştir.
Bu düzenleme sonrasında sigortalılar kırklı yaşlarda emekli olmaya başlamış ve sosyal güvenlik sistemi aktüerya açısından ciddi sıkıntılar yaşamaya başlamıştır. Dünyada sosyal güvenlik sisteminin aktüeryal dengesinin sürdürülebilmesi için 4 aktif çalışana 1 emekli olması düşmektedir. Ancak yaş haddinin kaldırılmasına ilişkin düzenleme sonrası çok sayıda sigortalının emekli olması sonucu ülkemizde aktif-pasif oranı 1,8 çalışana 1 emekli oranına gerilemiştir.
Finansal açıdan sosyal güvenlik sisteminin emekli aylıklarını ödemekte zorlanması ve aktüerya dengesinin bozulması nedeni ile 08/09/1999 tarihinde koalisyon hükümeti döneminde yapılan 4447 sayılı Yasal düzenleme ile yeniden yaş şartı getirilmiş ve emeklilik yaşı işe giriş tarihine göre kademelendirilmiştir. Sonradan yapılan 01/05/2008 tarihindeki düzenleme ile 08/09/1999 tarihi sonrası işe girenler için kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaş düzenlemesi getirilmiştir. Son yapılan düzenlemelerle 7200 gün prim ödeme şartının 2035 yılı sonrası gerçekleşmesi durumunda kademeli olarak hem kadınlar hem de erkekler için emeklilik yaşı 65 yaşına kadar uzamaktadır.
08/09/1999 tarihinden önce işe giren sigortalılarda prim günü ve yıl şartı var iken yaş şartına ilişkin yapılan düzenleme ile emekli olma süreleri kademeli yaşa bağlı olarak uzamış, bu durum süreç içerisinde prim günü ve çalışma yılını dolduran ancak emeklilik için yaşı bekleyen önemli bir kitle oluşmasına neden olmuştur. Kısaca kendilerini EYT’li (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) olarak tanımlayan yaklaşık 4-5 milyon civarında sigortalı işe girdikleri tarihte herhangi bir yaş şartı olmadığını, bu nedenle 08/09/1999 tarihinde yapılan 4447 sayılı Yasal düzenlemenin geriye doğru yürütülmesinin hukuken yanlış olduğunu, ancak bu düzenlemenin, bu tarihten sonra işe giren sigortalılar için uygulanabileceğini gerektiğini çeşitli platformlarda uzun süredir dile getirmektedirler.
Ancak genç yaşta bir çok sigortalının emekli olacağı ve bu durumun sosyal güvenlik sistemine ciddi şekilde mali yük getireceği gerekçesi ile taleplere olumlu bakılmamıştır. Yaklaşan 2023 yılı seçimleri öncesinde muhalefet partilerinin konunun çözümüne yönelik seçim sonrası olumlu adımlar atacaklarına ilişkin beyanları üzerine, hükümet bu konuyu gündemine almış ve EYT ile ilgili çalışma başlatmıştır. Gerek Cumhurbaşkanı ve gerekse hükümet yetkilileri bu konunun Yasal düzenleme ile çözüleceğini, gerekli düzenlemenin ise 2023 yılı Ocak ayında TBMM ne getirileceğini ifade etmişlerdir. Konu ile ilgili çalışmanın, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat BİLGİN tarafından yürütüleceği, çözüme ilişkin olarak tek tip Türk modeli üzerinde çalışma yapıldığı da sonrasın da kamuoyu ile paylaşılmıştır.
EYT’liler Ne Talep Ediyor?
“Emeklilikte Yaşa Takılanlar” 08/09/1999 tarihi öncesi işe girdiklerini, bu tarih öncesi var olan Yasal düzenlemeye geri dönülmesini, bir nevi işe girdikleri tarihteki düzenlemenin kendileri için uygulanmasını talep ediyorlar.
Peki 08/09/1999 tarihinden önceki düzenleme neydi?
SSK için;
Kadın sigortalı için 20 yıl sigortalılık süresi en az 5000 gün prim ödeme şartı,
Erkek sigortalı için 25 yıl sigortalılık süresi, en az 5000 gün prim ödeme şartı,
Bağ-Kur’lu ve memur olarak çalışanlar için;
Kadın sigortalı için 20 yıl sigortalılık süresi en az 7200 gün prim ödeme şartı,
Erkek sigortalı için 25 yıl sigortalılık süresi, en az 9000 gün prim ödeme şartı,
Kısmi emeklilik için;
Kadın sigortalı için 15 yıl sigortalılık süresi en az 3600 gün prim ödeme şartı ve 50 yaş,
Erkek sigortalı için 15 yıl sigortalılık süresi, en az 3600 gün prim ödeme şartı ve 55 yaş,
Gerekliydi.
EYT Düzenlemesi ne Getirebilir?
Yeni yapılacak düzenlemede, henüz netleşmemekle beraber 08/09/1999 tarihi öncesi işe girenlere eski hakları verilebileceği gibi, bir beklenti olmakla birlikte çalışma süresi olan 20-25 yıllık sürelerde herhangi bir değişiklik olmayacağı, prim ödeme gün sayısının da çok fazla değişmeyeceği, ancak yaş ile ilgili bir alt sınır olabileceği ihtimalleri değerlendirilmektedir.
Yapılacak olan düzenleme ile ilgili, hükümet tarafından kamuoyu ile herhangi bir paylaşım yapılmadığı için Yasal düzenleme TBMM ne geldikten sonra nasıl bir düzenleme yapıldığını hep birlikte göreceğiz.
Bu düzenleme ile ilgili olarak çalışanların kendi durumlarını özel olarak değerlendirmeleri gerekmektedir.
Çalışanların prim günü eksiklerinin olup olmadığı, sigortalılık başlangıcının askerlik borçlanması ile geri bir tarihe çekilip çekilemeyeceği, ihya yapılacak sürelerinin olup olmadığı, ihya süresi varsa ihya yapılacak sürelerin kendilerine gerekip gerekmediği, kadın sigortalılardan gün eksiği olanların doğum borçlanması yapıp yapmayacağı hususlarını değerlendirmeleri ve gerekli hazırlıkları yapmaları yararlarına olacaktır.
Bu yazımızda, genel konulara değinilmiş olmakla birlikte, her sigortalının kendi özel durumu ile ilgili birçok ayrıntının olduğu, bu konuların tek tek değerlendirilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Çırak ve Stajyerlerin Durumu
EYT ile birlikte çırak ve stajyerlik başlangıcının sigortalılık başlangıç tarihi sayılmasına ilişkin olarak da önemli bir talep vardır. Ancak çırak ve stajyerlikte ödenen primlerin sadece iş kazası ve meslek hastalığına ilişkin kısa vadeli sigorta kolu kapsamında olduğu, emeklilik açısından sigorta başlangıcının ise ilk defa uzun vadeli sigorta kolları (malüllük, yaşlılık, ölüm) kapsamında işe başlangıcı olduğu, çıraklık ve stajyerliğin bir hizmet akdine dayalı çalışma olmadığı, buradaki gayenin teorik eğitimin işyerlerinde pratik eğitime dönüştürülmesi olduğu, bu nedenlerle çıraklık ve stajyerlik sigortası başlangıç tarihinin emeklilik hesabında işe başlama tarihi olarak kabul edilemeyeceği açık olduğundan, bu konuda çok beklenti içerisinde olunmaması gerekir.
Tüm değerlendirmeler ışığında;
EYT ile ilgili Yasal düzenlemenin 2023/Haziran seçimleri öncesi hayata geçeceği ve bu düzenlemenin sosyal güvenlik sistemi üzerinde ciddi bir mali yük getireceği, ancak emekli olanların yerine genç işsizlerin istihdam edilerek işsizlik oranlarını aşağı çekeceği de bir gerçektir.
SGK İstanbul E. İl Müdürü
SGK E.Başmüfettişi
Global Personel Sistemleri Danışmanlık AŞ. (Yönetim Kurulu Başkanı)
Admin
